با کاشت اصولی گیاه کلزا آشنا شویم

آموزش کاشت کلزا

 

عملیات کاشت

 

نوع خاک

 

کلزا نسبت به انواع مختلف خاک سازگاری وسیعی نشان می دهد اما مناسبترین اراضی بافت متوسط بازهکشی مناسب و وجود مواد آلی برای رشد آن کافی میباشد.

خاکهای شنی اغلب بدلیل عدم نگهداری رطوبت مناسب نمی باشند.همچنین کلزا درخاکهای شور یا قلیایی بخوبی رشد نمی کند.

برای کاشت مطلوب کلزا انتخاب خاک مناسب و همچنین تهیه بستر مناسب بذر از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

 

آماده سازی زمین

 

تهیه بستر مناسب بذر یکی از شرایط اصلی در موفقیت زراعت کلزا در تمام مناطق می باشد. بذور کوچک کلزا نیاز به بستر کاشت مرطوب با بافت ظریف، منسجم و مناسب دارد تا رطوبت کافی برای جوانه زنی و رشد را در اختیار داشته باشد.برای تاُمین شرایط فوق معمولا” عملیات خاک ورزی شامل شخم عمیق دیسک و ماله انجام می شود. بعد از شخم عمیق برای از بین بردن کلوخ های خاک دوباره دیسک عمود بر هم ضروری می باشد. در این مرحله می توان علف کش پیش از کاشت مانند ترفلان را نیز با خاک مخلوط کرد. جهت استفاده از این علف کش تهیه زمین و بستر کاشت باید به نحو مطلوبی انجام پذیرد.زمین هایی که دارای کلوخه هستند(خشکه کاری) علف کش تاُثیر لازم را نخواهد داشت. در زراعت کلزا پس از دیسک از ماله نیز استفاده می شود که به سبز شدن یکنواخت مزرعه کمک خواهد کرد.

تاریخ کاشت

 

در کشت پائیزه کلزا،تاریخ کشت از اهمیت ویژه ای برخوردار است.در کلزا تاریخ کشت بهینه با وضع جغرافیایی منطقه ارتباط مستقیم دارد. در کلزای پائیزه زمان کاشت باید طوری انتخاب شود که رشد کافی را در پائیز تاُمین کند تا گیاه با خطر سرما و حمله آفات در زمستان مواجه نشود و بتواند گل آذین کامل تشکیل دهد ، ولی میزان رشد کلزا در پائیز نباید به حدی باشد که نقطه رویش در معرض خطر سرمازدگی قرار گیرد. کلزا در مرحله 8-6 برگی حداکثر متفاوت به سرما را دارد و بدون پوشش برف سرمای ناگهانی 15 درجه سانتی گراد زیر صفر را تحمل می کند. تاریخ های کاشت زیر برای مناطق مختلف توصیه می شود.

_  مناطق سردسیر (آذربایجان) 20-15 شهریور

_  غرب کشور30-15 شهریور

_  مناطق سواحل خزر (گرگان و مازندران) 15 مهر تا 15 آبان

_  مناطق گرمسیر اوایل آبان تا اوایل آذر

 

شخم و دیسک

 

پس از گاورو شدن زمین، بایستی آن را شخم عمیق زد، چون ریشه کلزا در اعماق خاک نفوذ میکند. ﺑه منظور خرد نمودن بقایای محصول قبلی و اختلاط کود با خاک و خرد نمودن کلوخه ها بایستی زمین را دیسک زده و ماله کشی نمود. چون مبارزه با علف های هرز با استفاده از سموم خاک کاربرد در زمینی که کلوخه داشته باشد به درستی انجام نمیگیرد. نکته: آماده سازی زمین باید به گونه ای باشد که زمین عاری از کلوخه های بزرگ باشد و از طرفی خاک نباید خیلی زیاد پودر شود چون در چنین خاک هایی بعد از آبیاری اول زمین سله بسته و بیرون آمدن لپه های کلزا را  از خاک با مانع مواجه میکند و مزرعه را دچار بدسبزی میکند.

 

علف های هرز کلزا

 

یکی از عوامل مهم محدودکننده کشت کلزا علفهای هرز میباشد.رقابت علفهای هرز برکمیت وکیفیت محصول کلزا تاُثیر می گذارد.

علفهای هرز درمصرف آب، نورو موادغذایی با کلزارقابت می کنند. اختلاط بذورعلفهای هرز کلزاباعث پایین آمدن کیفیت روغن وکنجاله میشود.

برای مبارزه با علفهای هرز از روشهای ذیل استفاده می شود.

– روشهای زراعی: آماده سازی زمین در کاهش علفهای هرز بسیار مؤثر بوده و بهتر است قبل از کشت آبیاری نموده و علفهای هرز رشد کرده و دیسک یا در صورت امکان با رانداپ و گرماکسون از بین برد. چون بذر کلزا با بذور علفهای هرز تیره شب بو مثل خردل وحشی و شلمی مخلوط می شود وجدا کردن آنها بسیار مشکل و حتی غیر ممکن است باید از بذور پاک و عاری از علفهای هرز استفاده نمود. رعایت عمق، فاصله و تاریخ مناسب کاشت کشت در حداکثر تراکم توصیه شده باید مد نظر قرار گیرد. در زراعت های ردیفی از ادوات مکانیکی مانند کولیتواتور در کنترل علفهای هرز استفاده می گردد.

– روشهای شیمیایی: در این روش از سموم شیمیایی جهت مبارزه با علفهای هرز پهن برگ باریک برگ استفاده می شود.

 

تسطیح و ماله کشی

 

ماله کشی در زراعت کلزا از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. انجام آن بعد از پایان عملیات تهیه زمین و قبل از بذرکاری ضروری خواهد بود. چون اگر زمین کاملا مسطح نباشد و پستی و بلندی داشته باشد باعث تفاوت و غیر همزمانی در رویش و سبز شدن بذر شده و ممکن است بعضی از بذور بطور کلی سبز نگردد که باعث غیریکنواختی در سبزی مزرعه و خالی شدن بعضی از نقاط مزرعه و غلبه علف های هرز میشود و اینکه مزرعه به خوبی آبیاری نشده و در نقطه ای از مزرعه آب تجمع یافته و در نقطه ای دیگر آب کافی به بذور نمیرسد که باعث غیر همزمانی در جوانه ها و سبز شدن بذر و ایجاد مانده آبی در سطح مزرعه شده که با توجه به حساسیت کلزا به آب زیاد و زه کشی آثار منفی این کار به صورت غیر یکنواختی در رسیدن و نهایتا کاهش عملکرد نمایان میگردد.

 

کاشت کلزا

 

کاشت کلزا هم به صورت ردیفی و هم دستپاش صورت می گیرد.

میزان بذرمصرفی در روش کاشت ردیفی 8-6 کیلوگرم درهکتار و در روش دستپاش 12-10 کیلو درهکتار می باشد.

کاشت بصورت ردیفی بااستفاده از ادوات کاشت موجود درمنطقه انجام می گیرد که باید درتنظیم آن دقت کافی صورت گیرد.

عمق کاشت معمولا” بین 2-1 سانتی متر می باشد که بسته به نوع رقم، خاک و اقلیم متفاوت است.

فواصل خطوط کاشت بین 40-30سانتیمتر وفواصل بوته روی خط 4-3سانتیمتر درنظر گرفته میشود. تراکم مطلوب 80-70بوته در مترمربع میباشد.

 

نیاز کودی کلزا

 

مصرف بهینه کودهای شیمیایی علاوه بر افزایش عملکرد محصول، کیفیت مطلوب گیاه را نیز موجب می شود.

میزان کود مورد نیاز بهتر است پس از انجام آزمایشهای خاکشناسی زمین مورد نظر توصیه می گردد.

ازت: کلزا نیاز فراوانی به ازت داردو استفاده از کود ازته برای تولید عملکرد بهینه ضروری می باشد. محصول کلزای پائیزه برای تولیدهر تن دانه 70 کیلو گرم ازت جذب می کند.استفاده از یک سوم میزان ازت توصیه شده در هنگام کاشت و بقیه در دو مرحله شروع رشد مجدد پس از پایان سرمای زمستان و قبل از گلدهی بیشترین عملکرد را تولید می کند.اولین علامت کمبود ازت رشد کم و رنگ سبز روشن ساقه و برگهاست.

فسفر: محصول کلزا به ازای هر تن دانه حدود 15-12 کیلو گرم فسفات از خاک برداشت می کند. مقدار پروتئین و روغن کلزا تحت تاُثیر مصرف فسفات قرار دارد. برگها و ساقه گیاهانی که دچار کمبود هستند ابتدا به رنگ سبز متمایل به آبی تیره و بعد ارغوانی رنگ در می آیند. گیاه کوتوله شده و ریشه های آن کوتاه می ماند. فسفات ها به دلیل تحرک کم باید قبل از کاشت به خاک اضافه شود. علاوه بر عناصر فوق کلزا به پتاسیم، گوگرد و همچنین به مقادیر اندکی از بر و روی نیز نیاز دارد.

 

عملیات داشت

 

آبیاری

 

کمبود آب اثرسویی برعملکرد کلزا می گذارد. حساس ترین زمان برای آبیاری مرحله گلدهی و اوایل غلاف بندی می باشدو کمبود آب در این مرحله موجب کاهش فوق العاده تعداد غلاف، دانه بندی، کوچک ماندن دانه ها و کاهش روغن می شود. در بیشتر مناطق 3-2 نوبت آبیاری در پائیز و 3-2 نوبت آبیاری بهاره (مرحله شروع رشددربهار، مرحله گلدهی، مرحله تشکیل غلاف) مورد نیاز است که بستگی به شرایط محیطی، میزان نزولات، حرارت محیط و تبخیر دارد.

بهترین تاریخ کاشت موثر در عملکرد بالای کلزا از نیمه مهر ماه تا قبل از ۲۰ آبان ماه می باشد و بهترین تراکم ۶۰ تا ۸۰ بوته در متر مربع است. بطوریکه تراکم کمتر از ۲۰ بوته در متر مربع و بیشتر از ۱۰۰ بوته در متر مربع افت عملکرد خواهد داد و ۴۰ بوته در متر مربع حداقل تراکم می باشد.

 

برداشت کلزا

 

زمان برداشت مناسب جهت دستیابی به عملکرد بیشتر اهمیت بسیاری دارد.

برداشت زود هنگام می تواند کیفیت محصول را بعلت بذرهای کوچک و نارس و درصد بالای سبزینه کم کند.

برداشت دیرهنگام بعلت ریزش غلافهای زودرس باعث نقصان عملکرد می شود.محصول میتواند بصورت دستی، باکف برها و یابرداشت مستقیم دروشود.

مرحله مناسب برداشت دستی یا کف بر کردن با نمونه برداری از قسمت میانی شاخه اصلی و شاخه های اولیه تاُمین می شودو با شمارش بذور سیاه و سبز درصد بذور سیاه محاسبه می شود. وقتی 40 تا 50 % دانه ها به رنگ قهوه ای روشن تا سیاه متمایل می شوند محصول باید برداشت و برای خشک کردن به محل خرمنکوبی برده شود. جهت کاهش ریزش، درو باید اوایل صبح و یا عصر انجام شود. در برداشت مستقیم وجود90-85 % بذور سیاه مشخصه ای کاربردی جهت شناسایی بهترین زمان برداشت می باشد. هیبرید های کلزا به دلیل رسیدگی یکنواخت و زودرس برای برداشت مستقیم مناسب می باشد. در برداشت مستیم کلزا تعیین زمان مناسب و تنظیم دقیق کمباین اثر فوق العاده هی در کاهش ریزش دانه دارد.